Eğitim İzleme Bülteni
2019-20'de Eğitim Ortamları
Eğitim İzleme Raporlarında derlediğimiz verileri Eğitim İzleme Bültenlerinde özetliyor, kamuoyuna nitelikli veri kaynağı olmayı ve veri temelli politika üretim süreçlerine katkıda bulunmayı hedefliyoruz. Eğitim İzleme Bültenlerinin bu sayısında, Eğitim İzleme Raporu 2020’nin üçüncü dosyası olan Eğitim Ortamları’na yer veriyoruz.
Bir öğrencinin içinde bulunduğu eğitim ortamı, fiziksel, sosyal, duygusal, kültürel, entelektüel ve yönetsel faktörlerin bir araya gelmesi ve bunların birbirleriyle etkileşimi sonucu oluşur. O nedenle, eğitim ortamlarını oluşturan tüm bileşenlerin sistemsel bir bakış açısıyla ele alınması gerekir. 23 Mart 2020 tarihinde ara verilerek uzaktan eğitim ile sürdürülen örgün eğitim, yeni eğitim-öğretim yılında “aşamalı ve seyreltilmiş” olarak devam ediyor. Eğitim sistemi içindeki tüm paydaşlar için yeni bir deneyim olan bu süreç, eğitim ortamları bağlamında eğitimi yeniden düşünmemizi gerektiriyor.
Uzaktan eğitimle birlikte dijital ortamlarda buluşma sıklığı artan çocuklar siber zorbalığa ne ölçüde maruz kalıyorlar?
Lise öğrencilerinin yüzde 11,7’si sosyal medya, yüzde 10,3’ü WhatsApp, yüzde 10,1’i dijital oyunlar üzerinden rahatsız edici davranışlara maruz kaldığını ifade ediyor.
We are Social Dijital 2020 Raporu’nda, pandemi sürecinde, dünyadaki internet ve sosyal medya kullanıcılarının, 300 milyondan fazla arttığı belirtiliyor. Bunun ne kadarını eğitim çağındaki çocukların oluşturduğuna dair bir veri olmamakla beraber, COVID-19 salgını sürecinde okul çağındaki çocuklara uygulanan sokağa çıkma yasağı ve eğitimin dijital teknolojiler yoluyla gerçekleştirilmesi nedeniyle, çocukların dijital ortamlarda buluşma sıklığının arttığına dair bir çıkarım yapılabilir.
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) 2018’de birlikte yürüttüğü İnternetin Bilinçli ve Güvenli Kullanımı Saha Çalışması Raporu’na göre ankete katılan ebeveynlerin yüzde 32,5’i çocuklarının siber zorbalığa uğrama ihtimaline karşı oldukça kaygılı. Araştırmada lise öğrencilerinin hangi dijital ortamlarda, ne sıklıkla rahatsız edildikleri incelenmiş. Lise öğrencilerinin yüzde 11,7’si sosyal medya, yüzde 10,3’ü WhatsApp, yüzde 10,1’i dijital oyunlar üzerinden rahatsız edici davranışlara maruz kaldığını ifade ediyor. Rahatsız edici davranışlara maruz kaldığında ailesinden yardım isteyen ortaokul öğrencilerinin oranı yüzde 73,5 iken, lise öğrencilerinin oranı yüzde 48,7. Öğretmenlerinden yardım isteyenlerin oranı ortaokulda yüzde 34,3 iken lisede bu oran yüzde 25,9’a düşüyor. Bu bulgular dijital zorbalığa maruz kalan çocukların özellikle yaş arttıkça sorunu aileleriyle ve öğretmenleriyle paylaşmaktan kaçındıklarına işaret ediyor. Araştırmalara göre, çocuklar maruz kaldıkları siber zorbalığı yetişkinlerle paylaşmaları halinde internet ya da telefon kullanımı konusunda sınırlandırılacaklarından korktukları için yetişkinlerden yardım almaya çekiniyorlar.
Öğrenciler kendilerini okul topluluğunun bir parçası olarak görüyor mu?
PISA 2018 kapsamında yapılan öğrenci anketine katılanlar arasında okula kendini ait hissettiğini söyleyen öğrencilerin oranı OECD genelinde yüzde 70,8 iken, Türkiye genelinde bu oranın yüzde 71,5 olduğu görülüyor. Aynı çalışmaya göre, okulda dışlanmış hissetmediğini düşünen öğrencilerin oranı yüzde 76,4 iken, OECD ortalamasında yüzde 80,5. PISA 2018’in sunduğu bu verilerden yola çıkarak, okula aidiyet konusunda Türkiye’de iyileştirmeye yönelik önlemler alınmasının gerekli olabileceğini söylemek mümkün.
Okula aidiyetin göstergelerinden biri de devamsızlık oranları. PISA 2018 sonuçlarına göre, Türkiye’de devamsızlık oranları diğer OECD ülkelerine göre oldukça yüksek. Türkiye’de PISA değerlendirmesine katılmadan önceki 2 hafta okula “üç ya da dört kez” devamsızlık yapan öğrenci oranı yüzde 10,3, “beş ya da daha fazla” devamsızlık yapan öğrenci oranı ise yüzde 12,0. Bu oranlara karşın, devamsızlık yapmadığını belirten öğrencilerin oranı yüzde 48,4. OECD ortalamasında devamsızlık yapmadığını belirten öğrenci oranı yüzde 78,7. PISA 2015 sonuçlarıyla kıyaslandığında OECD ortalamasında devamsızlık yapan öğrenci oranlarında oldukça az bir fark varken, Türkiye’de devamsızlık yapan öğrenci oranında artış gözleniyor.
