ERG, 2007 yılından bu yana, her yıl eğitim alanındaki gelişmeleri izleyerek Eğitim İzleme Raporları yayımlıyor. Eğitim gündemindeki gelişmeleri ve değerlendirmeleri kamuoyu ile daha etkili bir biçimde paylaşmak amacıyla 2019’da Eğitim İzleme Raporu 5 dosya halinde yayımlanmaya başladı. Bunlardan Eğitimin İçeriği dosyası 1 Ekim 2019’da, Öğrenciler ve Eğitime Erişim 7 Kasım 2019’da yayımlandı. Bu veri bülteninde bu iki dosyada öne çıkan bazı verileri paylaşıyoruz.

EĞİTİMİN İÇERİĞİ

“Ortaöğretim tasarımı” neler getiriyor?

Türkiye’de gençler ortaöğretimden eşit düzeyde yararlanamıyor. Sosyoekonomik düzey farklılıkları ile çocukların eğitim gördüğü okulların performansları arasında bir ilişki olduğu görülüyor. Öğrencilerin başarı düzeyinin okul türlerine göre değiştiği biliniyor. Bu bağlamda, ortaöğretimin niteliğinin güçlendirilmesi ve okullar arası nitelik farklarının azaltılmasına olan gereksinim sürüyor. Ortaöğretimde, temel becerilerin geliştirilmesi, öğretmenlerin desteklenmesi, sınav baskısının azaltılması, okullar arası farkların giderilmesi ve fırsat eşitliğinin sağlanması, planlama ve uygulama sürecinin iyi yönetişiminin sağlanmasına yönelik gereksinimler eğitimin farklı paydaşları tarafından uzun süredir dile getiriliyordu.*

18 Mayıs 2019 tarihinde açıklanan “ortaöğretim tasarımı” ile bu ihtiyaca yönelik olarak aşağıda paylaşılan düzenlemelerin yapılacağı belirtildi:

• Ders sayıları azalacak.

• 9. Sınıf programına Doğa Bilimleri Deneyimi ve Sosyal Bilimler Deneyimi dersleri eklenecek.

• Öğrenciler, seçmeli dersleri kendi ilgi, merak, yetenek ve becerilerine göre zorunlu tercih grubu derslerinden ve ilgiye bağlı seçmeli dersler arasında seçebilecekler.

• 9, 10 ve 11. sınıflarda haftalık 35 ders saatine ek olarak haftalık 5 ders saati Hayal-Etkinlik-Yaşam (HEY) modülü uygulanacak.

• 9, 10 ve 11. sınıflar Haziran ayında yıl boyunca yaptıkları faaliyetleri portfolyo, sunum ve değerlendirme çalışmalarıyla sergileme ve paylaşma olanağı bulacak.

• 10 ve 11. sınıflarda zorunlu Bilgi Kuramı ve Uygulamaları dersi olacak.

• 12. sınıf programında ortak derslere ek olarak, Disiplinlerüstü Kariyer Dersleri, Proje ve Sertifika Programları ile Ders Destek Çalışmaları, Kişisel Gelişim ve Rehberlik modülü uygulanacak.

• Ortaöğretim boyunca öğrencilerin kendilerini tanımalarına, ders seçimlerine, kariyer tercihlerine katkıda bulunmak için okullarda kişisel rehberlik hizmetleri geliştirilecek ve “kariyer ofisi” kurulacak.

 

*Kaynak: Eğitim İzleme Raporları 2007, 2008, 2009, 2016-17.

 

Var olan sistem ve “ortaöğretim tasarımı” ders sayılarına göre nasıl farklılaşıyor?

Kaynak: Millî Eğitim Bakanlığı (2019, 18 Mayıs) kaynağı kullanılarak ERG tarafından derlendi.

* Toplam ders sayılarına rehberlik dersi dahil edilmedi.

** Daha iyi anlaşılması amacıyla, bu tablo için öğrencilerin seçtiği dersler “Zorunlu Seçmeli” ve “Serbest Seçmeli” olarak ikiye ayrıldı. “Zorunlu Seçmeli”, yeni tasarımda öğrencilerin zorunlu tercih gruplarından almak zorunda olduğu ders sayısına işaret ediyor. “Serbest Seçmeli” ise, öğrencilerin zorunlu tercih grupları ve ilgiye bağlı seçmeli dersler arasından herhangi bir koşula bağlı olmadan seçebileceği dersleri ifade ediyor.

*** 9, 10 ve 11. sınıf programında yer alan Hayal, Etkinlik, Yaşam (HEY) modülü, 12. sınıf programında yer alan Proje ve Sertifika Programları’na ayrılan ders saatleri tabloya dahil edilmedi.

Öğrencilerin okulda, saatleri yapılandırılmış dersler dışında yaparak ve yaşayarak öğrenme deneyimi kazanması ile rehberlik ve kariyer yönlendirmesine olanak verilmesi amacıyla ders sayılarının azalması, ortaöğretim tasarımının öne çıkan değişikliklerinden biridir. Bu doğrultuda yapılan düzenlemelere göre, her kademede ders sayısında azalma var ve en fazla azalma 9. sınıf ders sayısında olacak. 9. sınıfta zorunlu olan Fizik, Kimya, Biyoloji, Coğrafya ve Tarih dersleri yerine programa, Doğa Bilimleri Deneyimi ve Sosyal Bilimler Deneyimi dersleri eklendi. Seçmeli ders sayısı, 9. sınıfta değişmezken, 10 ve 11. sınıfta arttı, 12. sınıfta azaldı. Öğrenciler seçmeli dersleri iki farklı gruptan, zorunlu tercih grubu derslerinden ve ilgiye bağlı seçmeli dersler arasından seçecekler.

İlkokullarda Yetiştirme Programı’nın (İYEP) nasıl bir yapısı var?

• İYEP ile “özel eğitim tanısı olmayan, 3 ve 4. sınıflara devam eden, ancak okuma, yazma, okuduğunu anlama becerileri ve doğal sayılar, doğal sayılarla dört işlem öğrenme alanlarında yeterli kazanımlara ulaşamayan” öğrencilerin Türkçe, matematik ve psikososyal destek alanlarında desteklenmesi hedefleniyor.

• Türkçe’de 3 modülde 16 kazanım için 90 ders saati ayrılıyor. Matematikte, 3 modülde 29 kazanım için 70 ders saati bulunuyor.

• İYEP uygulama süresi, hafta içi günde 2 ders saatini, hafta sonu günde 6 ders saatini ve haftada toplam 10 ders saatini geçemiyor.

• İYEP gruplarındaki öğrenci sayısı 1-6 arasında olabilirken fiziki koşulları elverişli olan okullarda 10 öğrenciye kadar çıkarılabiliyor.

2018-19 eğitim-öğretim yılının ikinci döneminde İYEP’e dahil olan tüm öğrenciler arasında oğlanların sayısı 49.083 (%56,4), kızların sayısı 37.920’dir (%43,6).

MEB tarafından, İYEP’in ilk uygulamasının sonucunda programa katılan öğrencilerin %87,59’unun matematik dersinde, %79,41’inin Türkçe dersinde başarılı olduğu ve öğrenme eksikliklerinin büyük oranda telafi edildiği belirtildi. Hedeflenen kazanımlara erişemeyen öğrenci oranı matematik dersinde %12,41, Türkçe dersinde %20,59’dur.

Akademik başarısızlık ve uyum sorunları gibi nedenlerden kaynaklanan okuldan erken ayrılma olgusuyla mücadele edilmesi, temel becerilerin kazanılması ve öğrencilerin okula aidiyet hissinin artırılması hedefleri bağlamında İYEP son derece önemli ve önceliğinin artırılması gereken bir programdır.

ÖĞRENCİLER VE EĞİTİME ERİŞİM

Okul öncesi eğitime erişimde durum nedir?

Kaynak: 2017-18’e kadar olan yıllara ait bilgiler Eğitim İzleme Raporu 2017-18’den, 2017-18 yılına ait bilgiler Millî Eğitim İstatistikleri: Örgün eğitim 2018-2019 kaynağından alındı.

2018-19 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelinde okul öncesi kademesinde net okullulaşma oranları 3-5 yaş için %39,1, 4-5 yaş için %50,8, 5 yaş için %68,3’tür. Bu oranlar, Millî Eğitim Bakanlığı 2015-2019 Stratejik Planı’nda belirlenen, okul öncesinde 4-5 yaş için 2019 yılına kadar %70 net okullulaşmaya ulaşılması hedefine yaklaşıldığını gösterse de bu kademede eğitime erişim ücretsiz değildir. 2020-21’de okul öncesi eğitimin 5 yaş için ücretsiz ve zorunlu olması hedefleniyor.

Okul öncesi eğitimde öğrenciler hangi kurumlarda öğrenim görüyor?

Okul öncesi kademesinde, öğrencilerin yarısından fazlası (%52,0) ilköğretim okullarına bağlı resmi anasınıflarında, %24,7’si resmi anaokullarında, %9,8’i özel anaokullarında ve %6,1’i toplum temelli kurumlarda öğrenim görüyor. Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı 4-6 yaş kurslar ile belediyelerce ve derneklerce açılan kreşleri kapsayan toplum temelli kurumların sayısı, son üç yılda hızla artarak 2018-19’da 2.560 oldu; 2017-18’e göre %16,4 oranında arttı.

Ortaöğretimde cinsiyet ve bölgeler ayrımında net okulluşama oranları nasıl?

Kaynak: Millî eğitim istatistikleri: Örgün eğitim 2018-2019, yaşa göre okullulaşma verileri kullanılarak ERG tarafından hesaplandı.

2017-18’de %83,6 olan ortaöğretimde net okullulaşma oranı, 2018-19 eğitim-öğretim yılında %84,2 oldu. Yıllar içinde oldukça azalmış olsa da, ortaöğretime erişimde kızlar ve oğlanlar arasındaki eşitsizlik devam ediyor. Kızların ortaöğretimde net okullulaşma oranı %83,9 oğlanların ise %84,5’tir. Ülke genelinde 0,6 yüzde puan olan fark, Güneydoğu Anadolu bölgesinde 3,7 yüzde puandır. Bu durum, cinsiyete ve bölgelere göre farklılaşan politikaların gerekliliğine işaret ediyor.

Ortaöğretimde devamsızlık yapan öğrenci oranları, 2017’ye göre nasıl değişti?

Devamsızlık oranlarının en yüksek olduğu kademe olan ortaöğretimde yıllardır süren bu sorunun önüne geçmeye yönelik çalışmalar sürüyor. 2016’dan 2017’ye devamsızlık oranlarında düşüş sağlanmış olsa da, 2017’den 2018’e mesleki ve teknik ortaöğretimde 20 gün ve üzeri devamsızlık yapan öğrencilerin oranı %39,8’den %44,0’a, Anadolu imam hatip liselerinde %32,2’den %36,0’a yükseldi. 9. sınıf öğrencilerinin ortaöğretime geçişini kolaylaştırmayı ve bu sayede devamsızlık ve sınıf tekrarını önlemeyi hedefleyen Ortaöğretime Uyum Programı’nın 2018-19 eğitim-öğretim yılında daha yaygın uygulanmaya başlanmış olmasına karşın devamsızlık oranlarındaki artışın sebebi araştırılmalıdır.

Ortaöğretim çağında olup açıköğretim liselerinde öğrenim gören kaç öğrenci var?

Kaynak: 2004-2012 yıllarına ait oranlar TÜİK tarafından yayımlanan Hanehalkı İşgücü Anketi verilerinden yararlanılarak hesaplandı. 2013-2018 yıllarına ait oranlar, MEB tarafından ERG ile paylaşılan veriler kullanılarak ERG tarafından hesaplandı.

Açıköğretim lisesi, eğitimine devam etmek isteyen yetişkinler için önemli bir fırsat olsa da, ortaöğretim çağında olan tüm çocukların okullarda akranlarıyla birlikte öğrenim görmesi onların bütüncül gelişimi için önemlidir. Mayıs 2019 tarihli verilere göre, 14-17 yaş aralığında olup açıköğretim lisesine devam eden öğrenci sayısı 2017-18 eğitim-öğretim yılına göre %23,6 azalarak 254.476 oldu. Türkiye’de örgün eğitim çağındaki 14-17 yaş çocukların %4,9’u açıköğretim liselerinde öğrencidir. 14-17 yaş aralığında olup açıköğretim lisesinde öğrenim gören öğrencilerin %58,1’i oğlan, %41,9’u kızdır.

Özel eğitim hizmetlerinden kaç çocuk yararlanıyor?

Özel eğitim hizmetlerinden yararlanan toplam çocuk sayısı 2018-19’da önceki yıla göre %12,8 artarak 398.867 oldu; bu sayı okul öncesinde 4.771, ilkokul düzeyinde 153.503, ortaokul düzeyinde 166.333 ve ortaöğretimde 74.260’tır. Özel gereksinimli öğrenciler için okul öncesi eğitimin 36 aydan itibaren zorunludur. Buna karşın, okul öncesi düzeyinde özel eğitim hizmetlerinden yararlanan öğrencilerin sayısı çok düşüktür. Her kademede, özel eğitim hizmetlerinden yararlanan oğlan öğrenci sayısı kız öğrenci sayısının yaklaşık iki katıdır.

Türkiye’de geçici koruma altındaki çocukların okullulaşma oranında durum nedir?

Kaynak: MEB HBÖGM (2019). TC. Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü Göç ve Acil Durum Eğitim Daire Başkanlığı. Eylül 2019, http://hbogm.meb.gov.tr/

Türkiye’de yaşayan 1.082.172 eğitim çağındaki Suriyeli çocuğun genel okullulaşma oranı, 2017-18’de %62,5 iken 2018-19’da %61,4, Eylül 2019’da %63,2 oldu. Okullulaşan geçici koruma altındaki çocukların %50,7’si oğlan, %49,3’ü kızdır.

EĞİTİM İZLEME RAPORU 2019

Yıl içinde farklı zamanlarda 5 ayrı dosya olarak paylaştığımız Eğitim İzleme Raporu 2019’un yayımlanan ilk dört dosyasına buradan ulaşabilirsiniz.

Bu mail ERG tarafından [[EMAIL_TO]] adresine gönderilmiştir, mail listesinden çıkmak için tıklayın