“Küresel eğitim krizine yanıt” olarak düzenlenen Eğitimi Dönüştürmek Zirvesi, Birleşmiş Milletler ev sahipliğinde gerçekleştirildi. Zirveye katılan ERG Direktörü Işık Tüzün, zirvede öne çıkan gündemleri, eğitim için yapılan eylem çağrılarını, bunlarla bağlantılı yeni küresel girişimleri ve izlenimlerini ERG Blog’a yazdı.
Işık Tüzün
Direktör, ERG*
Eğitimi Dönüştürmek Zirvesi (Transforming Education Summit – TES) 16-17 ve 19 Eylül 2022 tarihlerinde New York’ta Birleşmiş Milletler (BM) ev sahipliğinde, “küresel eğitim krizine yanıt olarak” düzenlendi. Durumun aciliyeti TES Bilgi Notu’nda şöyle ifade edildi:
“Zirve, eğitimde küresel bir krize -bir hakkaniyet, kapsayıcılık, nitelik ve ilgililik krizine- yanıt olarak toplanıyor. Eğitimle ilgili Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na yönelik ilerleme ciddi ölçüde rayından çıkarken, bu krizin tüm dünyada çocukların ve gençlerin gelecekleri üzerinde, sıklıkla yavaş ve görünmeyen bir biçimde, yıkıcı bir etkisi oluyor. İlgilenilmediği takdirde, ortak barış, adalet, insan hakları ve sürdürülebilir kalkınma arayışımıza krizin olumsuz etkileri on yıllarca hissedilecek.”
Gençlerin öncülüğünde “Seferberlik Günü” başlığıyla düzenlenen ilk günü, tematik eylem alanlarında yürütülen girişimlerin sunulduğu “Çözümler Günü” izledi. Zirve’nin “Liderler Günü” olarak adlandırılan son günündeyse, BM Genel Sekreteri Zirve’nin kritik çıktılarından olan Eğitimi Dönüştürmek için Vizyon Belgesi’ni, üst düzey devlet ve hükümet yetkilileri de ulusal taahhütlerini sundular. Oturumlar, beş öncelikli alanı odakta tutarak gerçekleşti:
- Kapsayıcı, eşitlikçi, güvenli ve sağlıklı okullar
- Öğretmenler, öğretme ve öğretmenlik mesleği
- Öğrenme ve yaşam, çalışma ve sürdürülebilir kalkınma için öğrenme
- Dijital öğrenme ve dönüşüm
- Eğitimin finansmanı
Zirvede aynı zamanda, toplumsal cinsiyet eşitliğini ve kadınların güçlenmesini, kriz durumlarında eğitimi, eğitim yoluyla iklim kriziyle mücadeleyi ve sürdürülebilirliği desteklemeyi de içeren bir dizi konuda eylem çağrıları yapıldı ve bu alanlarda büyük ölçekli yeni girişimler başlatıldı.
Gençler karar alma süreçlerine anlamlı katılımlarını talep ediyor
Gençlerin öncülüğünde düzenlenen ve birçok aşamasında gençlerin ön planda olduğu “Seferberlik Günü”nde, 170’i aşkın ülkeden yaklaşık 450 bin gencin katkılarıyla hazırlandığı belirtilen Gençlik Bildirgesi de açıklandı. Bildirgede, küresel, bölgesel, ulusal ve yerel her düzeydeki eğitim sistemlerini dönüştürmeye yönelik, insan hakları, sürdürülebilir kalkınma, toplumsal cinsiyet eşitliği, iklim adaleti, kapsayıcılık, eşitlik ile dayanışma ilkelerini temel alan, kesişimsel ve sektörlerarası bir yaklaşıma duyulan ihtiyaç vurgulanıyor. Gençlerin karar alma ve politika geliştirme süreçlerinden dışlanmasına veya bu süreçlere göstermelik biçimde dahil edilmelerine itiraz eden bildirgede, gençler eğitimi dönüştürme sürecindeki kritik rollerini ve benimsedikleri ilkeleri ortaya koyuyorlar. Bildirgede gençlerin karar alıcılardan talepleri ve karar alıcılara çağrıları yer alıyor. Bildirge benimsediği değerlerle, içerdiği taleplerle ve gençlerin bu süreçte taahhüt ettikleriyle kimi devletlerin Zirve’de sundukları taahhütlerin epeyce ötesine geçiyor.
“Seferberlik Günü”nün akılda kalan bir diğer yönü de birçok konuşmacının eğitimin amaçlarını yeniden düşünme ihtiyacında, bunun öneminde ve aciliyetinde ortaklaşmasıydı. Eğitimin amacını ve içeriğini yeniden düşünmek Eğitimi Dönüştürmek için Vizyon Belgesi’nde de, UNESCO’nun Futures of Education girişimine atıfla önemli yer bulan bir konu oldu.
Bu günün ev sahipliği yaptığı “Gençlerin Eğitimi Dönüştürme Sürecine Anlamlı Katılımı” oturumu -en azından Türkiye’de- çok sık rastlamadığımız bir biçimde kurgulanması ve içeriği bakımından oldukça etkileyiciydi. “Genç Katılımında İyi Örnekler” ve “Gençlerin Eğitimi Dönüştürme Sürecine Katılımını Artırmak” başlıklarıyla bu oturumda gerçekleşen paneller, gençlik liderlerinin kolaylaştırıcılığında, Fildişi Sahili, Portekiz, Ekvador, Kanada, Şili, Sierra Leone eğitim bakanları ile Hollanda’nın BM Daimi Temsilcisinin ve bu ülkelerden gençlik liderlerinin katılımıyla, her katılımcının eşit sürelerde söz alarak atılan adımları ve yapılması gerekenleri paylaştığı bir akışta gerçekleşti.
Toplumsal cinsiyet normlarını ve pratiklerini dönüştüren eğitim
Kız çocukların eğitiminin yanı sıra eğitim yoluyla toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması da Zirve’nin her üç gününde de farklı düzeylerde yer alan ortak gündemlerdendi. “Eğitim sisteminin tüm unsurlarının, güç ilişkilerine meydan okuyarak, toplumsal cinsiyet normlarını ve ikili cinsiyet rejimini yeniden düşünerek, eşitsizliklerin ve baskı rejimlerinin kök nedenlerine dair eleştirel farkındalık yaratarak kalıpyargıları, tutumları, normları ve pratikleri dönüştürmek için kullanılması” olarak tarif edilebilecek bu yaklaşım çerçevesinde birçok deneyim, uygulama, girişim ve çağrı paylaşıldı. Bu çağrılardan görece sık tekrarlananlardan biri, Afganistan’daki kız çocukların ve kadınların eğitim hakkı başta olmak üzere maruz kaldıkları hak ihlallerine uluslararası düzeyde daha kararlı ve etkili yanıtlar verilmesiydi.
Eğitimde ve eğitim yoluyla toplumsal cinsiyet eşitliğiyle kız çocukların eğitimi her ne kadar Zirve’nin farklı günlerinde ortak gündem olsa da, Global Partnership for Education (GPE) ve Malala Fund gibi kuruluşların açıklamalarından, bunun sivil toplumun çabasıyla mümkün olduğu, özellikle “Liderler Günü”nün ilk kurgusunda önemli bir eksiklik olduğu anlaşılıyor. Dahası, Malala Fund gibi bu alanda etkin aktörler, Zirve’nin hemen ardından yayımladıkları değerlendirmede, Zirve’ye katılan liderlerin kız çocukların eğitimiyle ilgili mevcut krize yönelik nitelikli bir eylem planı sunmamalarını da eleştirdi.
“Kararların ve taahhütlerin hayata geçmesinde izleme ve hesapverebilirlik mekanizmaları önemli”
Sürdürülülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) bağlamında 2030’da erişilmesi gereken hedefler yolunda önemli bir dönüm noktası olarak tasarlanan Eğitimi Dönüştürmek Zirvesi’nden yüksek beklentilerle ve tazelenmiş umutlarla ayrılanlar olduğu gibi, Zirve’ye ve sonraki adımlara temkinli yaklaşanlar da mevcut. Zirve kapsamında ve GPE gibi kuruluşlarca ulusal taahhütler üzerine yapılan analizler de önceliklendirilen konulara ek olarak ulusal taahhütlerde yeterli yer bulamayan konulara dikkat çeken, ulusal taahhütleri değerlendirmek isteyenler için yararlı kaynaklar. Zirve’de alınan kararların ve sunulan taahhütlerin ne ölçüde yaşama geçeceğinde izleme ve hesapverebilirlik mekanizmaları kritik role sahip olacak. Zirve’de benimsenen yedi küresel girişimin takip çalışmaları SKA 4 (Nitelikli Eğitim) Üst Düzey Yönlendirme Komitesi tarafından yürütülecek. İlk aşamada ülkelerden beklenen, SKA 4 göstergelerine eklenmek üzere, yeni küresel girişimlerin izlenmesine dönük bir grup göstergede anlaşmaları ve 2025 ile 2030 yılları için bu göstergelere ait hedefler belirlemeleri.
Eğitimi Dönüştürmek Zirvesi’nde benimsenen 7 Küresel Girişim
- Tüm öğrenenlerin iklim değişikliğine karşı güçlenmeleri için eğitimi yeşillendirmek
- Her çocuk ve gencin dijital çözümler ile bağlantısını sağlamak
- Erken çocuklukta temel öğrenme krizine yanıt vermek
- Krizlerden etkilenen tüm çocukların ve gençlerin kapsayıcı, nitelikli ve güvenli öğrenme fırsatlarına erişimini ve eğitime devamını sağlayacak biçimde eğitim sistemlerini dönüştürmek
- Toplumsal cinsiyet eşitliği, kızlar ile kadınların güçlenmesi alanında ilerleme sağlamak
- Daha çok, adil, etkili ve yenilikçi yatırım yoluyla eğitimin finansmanını dönüştürmek
- Gençlerin eğitimi şekillendiren etkili liderler olmaya dönük güçlenmeleri.
Kararları ve taahhütleri hayata geçirmeye dönük çabalar bağlamında, Gençlik Bildirgesi’nde yer alan iki talebi anımsatmakta yarar var:
“Eğitimi Dönüştürmek Zirvesi’nin takip çalışmaları da dahil, eğitimi dönüştürme sürecinin tasarımında, uygulanmasında, icrasında, izlenme ve değerlendirmesinde karar alıcıların, seçilmiş öğrenci temsilcilerini de içererek, tüm çeşitliliğimizle, gençlerle anlamlı, etkili, çeşitli ve güvenli biçimde etkileşimde olmasını talep ediyoruz.
(…)
Karar alıcıların, [bildirgedeki] önerilerin saydam, hesapverebilir ve etkili biçimde uygulanması için sağlam ve demokratik önlemler ile prosedürler belirlemesini; özellikle, doğrudan ve güçlü biçimde temsil yoluyla, gençlerin karar alıcıların eylemlerini düzeltebilmelerini ve sorumlu tutabilmelerini sağlamalarını talep ediyoruz.”
* New York’ta düzenlenen Eğitimi Dönüştürmek Zirvesi’ne katılımım UN Women tarafından Avrupa Birliği’nin finansal desteğiyle yürütülen “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği için Güçlü Sivil Alan” projesinden aldığım destekle mümkün oldu. Avrupa Birliği’ne, projeye ve bu süreci kolaylaştıran UN Women ekibine müteşekkirim.
