Nitelikli eğitim açısından tartışılması kritik konuları verilerle ve uzman görüşleriyle değerlendirdiğimiz yazı dizimiz Etraflıca’nın üçüncü bölümünde, erken çocukluk dönemindeki eğitim ve bakım (EÇEB) hizmetlerini ele aldık. Söz bu kez de erken çocukluk eğitimi alanında çalışmalar yapan diğer sivil toplum kuruluşlarında. Erken çocukluk eğitimi; çocukları tüm gelişimlerinde desteklemek, okula hazırlamak ve onların hayata eşit fırsatlarla başlamalarına yardımcı olmak için çok önemli. Afetler sonrasında ise erken çocukluk eğitimin önemi daha da artıyor. Deprem bölgesinde erken çocukluk eğitimini destekleyen iyi örneklerden biri de ÇABA Çok Amaçlı Erken Çocukluk Eğitimi Merkezi (ÇABAÇAM). 6 Şubat depremlerinden sonra çalışmalarını Adıyaman ve Kahramanmaraş’ta çadırkentlerde de sürdüren ÇABAÇAM’ın proje yürütücüsü Prof. Dr. Ebru Aktan, bölgede devam eden çalışmalarını ERG Blog’a yazdı.
Prof. Dr. Ebru Aktan Acar
ÇABAÇAM Proje Yürütücüsü ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğretim Üyesi
ÇABA Çok Amaçlı Erken Çocukluk Eğitimi Merkezi (ÇABAÇAM), 2008 yılında toplum temelli erken müdahale programı olarak Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi bünyesinde ÇABA Derneği ve Kepez Belediyesi işbirliğiyle kuruldu. ÇABAÇAM, sosyoekonomik koşulları nedeniyle erken çocukluk eğitimi hizmetlerine erişemeyen çocuklara ve onların ailelerine ücretsiz hizmet sağlamak amacıyla çalışmalarına devam ediyor. ÇABAÇAM, 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından da Adıyaman ve Kahramanmaraş’ta çadırkentlerde çalışmalar yapmaya başladı. ÇABAÇAM’ın geliştirdiği erken çocukluk eğitimi modeli, gönüllü öğretmenler aracılığıyla bölgedeki çocuklara uygulandı.
Depremin ardından 4 Mart 2023’de Kahramanmaraş’ta bir, 6 Mart 2023’de Adıyaman’da iki tane olmak üzere toplam üç ÇABAÇAM Eğitim Destek Birimi çalışmalara başladı. Bu birimlere Türkiye genelinden okulöncesi öğretmenleri, psikolojik danışmanlar, akademisyenler ve öğretmen adaylarının gönüllü destek sağlaması amacıyla çağrı yapıldı. Gönüllü olarak bölgeye giden her bir grup, 10 günlük periyotlarla çalışmalarına devam etti. Bu süreçte 13 farklı grup bölgeye gitti. Çadırlarda gönüllü görev alacak ekibe seyahat öncesinde çevrimiçi Psikolojik İlk Yardım Eğitimi ve Eğitim Destek Birimlerinde yürütülen eğitim faaliyetleriyle ilgili bilgiler verildi. Bölgeye giden ekipler arasında eğitimin işleyişine dair bilgi paylaşımı yapabilmek ve çadırkentlerde süren yaşama dair oryantasyonun sağlanması amacıyla peşi sıra bölgeye giden gönüllü grupların bir günü birlikte geçirmeleri sağlandı. Bu bilgi paylaşımı ve oryantasyonla,, ekip değişimi nedeniyle oluşabilecek sorunların mümkün olduğunca önüne geçilmesi hedeflendi.
Deprem bölgesindeki çocukların gelişimine destek olmak amaçlanıyor
ÇABAÇAM Eğitim Destek Birimlerinde, tıpkı ÇABAÇAM’da olduğu gibi, çocuğu merkeze olan bir anlayışla eğitim faaliyetleri yürütüldü. Birimlerin en temel amacı deprem bölgesindeki çocukların, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesi’yle güvence altına alınan ve çocukların en temel hakları arasında olan eğitim ve oyun haklarını tüm yaşıtları gibi sağlıklı, huzurlu bir şekilde yaşamalarına olanak sağlamak. Bu çerçevede, yaş özellikleri gözetilerek çocukların ihtiyaçlarının giderilmesine; bilişsel, sosyal ve duygusal tüm beceri gelişimlerine ve hayatla yeniden bağ kurmalarına destek olmak amaçlanıyor. ÇABAÇAM’da uzun süredir uygulanan müdahale programından yola çıkılarak geliştirilen eğitim programı içerisinde çember saati, nefes egzersizleri, atölye çalışmaları, ayın yazarları ve alan gezileri gibi faaliyetler yer alıyor. Çocukların sosyal ve duygusal olarak kendilerini güvende hissetmeleri ve rutinlerini devam ettirmeleri önemli. 2-6 yaş grubundaki çocukları hedefleyen çalışmaların yanı sıra, eğitim destek birimi çadırları akşamları diğer yaş gruplarını kapsamayı hedefleyen faaliyetlere de ev sahipliği yaptı. Eğitim destek birimleri kapsamında bölgeye giden psikolojik destek danışmanları, çadır ziyaretleri ve aile katılım çalışmaları gerçekleştirerek çadırkentlerde tarama yapma fırsatı buldu.
Yapılan çalışmalar deprem sonrasında çocuğun iyi olma hâlini destekledi
ÇABAÇAM Eğitim Destek Birimleri’nde gönüllü olarak hizmet verenlerle bölgeden döndükten sonra çeşitli görüşmeler gerçekleştirildi, sürece dair geribildirimleri alındı. Yapılan görüşmeler sonucunda gönüllüler öne çıkan bazı gözlemlerini sıraladı. Buna göre; çadırlarda eğitim gören çocuklar yeniden deprem olmasından, anne ve babaları başta olmak üzere aile yakınlarını kaybetmekten korkuyorlardı. Gönüllüler çember saati, serbest oyun etkinlikleri, hikâye okuma, nefes egzersizleri, resim ve sanat etkinlikleri gibi faaliyetlerin, çocukların iyi oluş hâllerini desteklediğini gözlemlediklerini dile getirdiler.
Kahramanmaraş’ta konteynerkent içinde eğitim birimi açılıyor
Çadırlardan konteynerkentlere geçişin hızlanmasıyla beraber ÇABAÇAM’ın deprem bölgesindeki merkezleri de bir dönüşüm yaşadı. ÇABAÇAM, Kahramanmaraş’ta 7 bin 500’ün üzerinde insanın yaşadığı ve Vehbi Koç Vakfı’nın kurduğu Umutkent’te açılacak merkezi için çalışmalarını sürdürüyor. Başta ÇABA Derneği olmak üzere Sivil Toplum Destek Vakfı, Malala Foundation ve Fondation de France tarafından desteklenen ÇABAÇAM Kahramanmaraş Eğitim Destek Birimi, 750 metrekarelik bir alanda konumlanıyor. 6 konteyner olarak planlanan alanda, çocuklara yönelik etkinlik, psikososyal destek ve kütüphane alanları alanları olacak. Konteynerkentlerde su basması gibi sorunlar sıklıkla yaşandığı için yapım süreçlerine özel olarak dikkat ediliyor. Merkezin; avlulu, oyun parklı, kum ve su havuzlu güzel ve örnek bir okul hâline gelmesi planlanıyor. Konteynerkentlerden kalıcı konutlara geçişle birlikte ise ÇABAÇAM’ın desteklediği bağımsız bir anaokulu olması planlar arasında. Depremin ilk döneminde gönüllü desteğiyle faaliyetlerine devam eden ÇABAÇAM, yeni kurulacak merkezinde profesyonel çalışanlarla sürdürülebilir bir eğitim birimi oluşturmayı hedefliyor. ÇABAÇAM, merkezde görev alacak iki okulöncesi öğretmeni ve bir psikolojik danışman için arayışlarını sürdürüyor. Yapım aşamasında olan merkezin mart ayında açılması planlanıyor.
Yazar Hakkında: Prof. Dr. Ebru Aktan Acar, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı’nda Öğretim Üyesi. Çalışma alanları arasında erken okuryazarlık becerileri, dünyada uygulanan farklı erken çocukluk eğitimi modelleri, kapsayıcı eğitim, barış eğitimi ve farklılıklara saygı gibi konular yer alan Acar, 1999 yılından bu yana dünyadaki tüm çocukların erken çocukluk hizmetlerinden eşit şartlarda yararlanmasını hedefleyen The World Forum Foundation’ın (WFF) Türkiye temsilciliği görevini ve 2008’den beri kurucusu olduğu ÇABAÇAM’ın proje yürütücülüğünü sürdürüyor. Acar ayrıca, 2019 yılında kurulan Kimlikli Bebekler Eğitim Girişimi Derneği’nin de başkanı.
