
Web Sitesi	Eğitim 360°

EĞİTİM İZLEME BÜLTENİ

Her yıl eğitim alanında yaşanan gelişmeleri izleyip değerlendirdiğimiz Eğitim İzleme Raporlarında yer alan kapsamlı verileri, Eğitim İzleme Bültenleri aracılığıyla özet olarak sunuyoruz.

Eğitimin Finansmanı
Eğitimin finansmanı, eğitime ayrılan kaynakların miktarı, nereye ve nasıl dağıtıldığı ile ilgilenir. Kapsayıcı ve nitelikli bir eğitim için eğitime ayrılan kaynaklar ve bu kaynakların etkili bir biçimde kullanılması önemlidir. Öğretmen maaşlarından eğitimin iyileştirmesi için MEB tarafından yapılan araştırmalara, okul inşaatlarından sınıfta ihtiyaç duyulan araç ve gereçlere kadar eğitimdeki ihtiyaçlar bu kaynaklarla karşılanır.

Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) Bütçesi Yıllar İçerisinde Nasıl Değişti?

MEB Bütçesi, 2019 yılında geçen yıla oranla %23 artarak 113 milyar TL’ye çıktı. 2008 yılından bu yana bütçe nominal olarak yaklaşık beş kat arttı. Ancak, enflasyon dikkate alındığında MEB Bütçesi son 10 yılda yaklaşık iki kat arttı.

Kaynak: 2008-2018 yılları MEB (2019) 2018 Yılı İdare Faaliyet Raporu’ndan, 2019 yılına ilişkin bilgiler ise 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ve Bağlı Cetveller kullanılarak ERG tarafından hesaplanmıştır.
Not: 2019 yılı için MEB bütçesinin GSYH’ye oranı hesaplanırken Yeni Ekonomi Planı’ndaki GSYH hedefi kullanılmıştır.

Yukarıdaki tabloya ilişkin grafik, MEB Bütçesi'nin yıllar içindeki değişimini gösteriyor. MEB Bütçesi'nin gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı, yıllara göre %2,4 - %3,2 arasında değişiyor. 2016 yılından beri MEB Bütçesi'nin GSYH’ye oranında, MEB Bütçesi'nde artış olmasına rağmen azalma olduğu görülüyor. Bu durum GSYH’nin MEB Bütçesi'nden daha fazla artmış olmasından kaynaklanıyor. MEB Bütçesi’nin Merkezi Yönetim Bütçesi’ne oranı en yüksek seviyeye 2016 yılında ulaştı (%13,4). 2016 sonrasında oranda MEB Bütçesi'ndeki artışa karşın Merkezi Yönetim Bütçesi daha fazla arttığı için azalma görülüyor.

MEB Bütçesi Okul Kademe ve Türlerine Göre Nasıl Dağılıyor?

2018 yılına göre okullara ayrılan bütçe %23 oranında artış gösteriyor. 2019 bütçesinin eğitim kademeleri ve okul türlerine göre dağılımına bakıldığında ise en fazla bütçe okul öncesi ve ilköğretim okullarına ayrılırken (%59,9), en az bütçe özel eğitim okul ve kurumlarına (%2,2) ayrılıyor. Türkiye’deki resmi okulların %83’ü okul öncesi ve ilköğretim kurumlarıyken, tüm okullara ayrılan bütçenin %60’ı bu kurumlara yöneliktir. Buna karşın, resmi kurumların %17’sini oluşturan diğer okul türü ve kademelere ise bütçenin %40’ı ayrılıyor. Öğrenci sayılarına bakıldığında da, resmi kurumlara giden öğrencilerin %75’i okul öncesi, ilkokul ve ortaokula devam ediyor.

Kaynak: 2018 yılı için MEB 2019 Yılı Bütçe Tasarısı ve 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi ve Bağlı Cetveller, 2019 yılı için 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu.

Not: Eğitim kademeleri ve okul türleri, 2019 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nda bulunan MEB Ekonomik ve Fonksiyonel Sınıflandırma Cetveli’nde bu grafikte yer aldığı biçimde yazılmıştır.

MEB 2019 Bütçesi Ekonomik Sınıflandırmaya Göre Nasıl Dağılıyor?

MEB Bütçesi'nin ekonomik sınıflandırmaya göre dağılımına bakıldığında, bütçenin;

%71,7’si Personel Giderlerine (MEB personelinin maaş ve özlük hakları)
%11,7’si Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderlerine (MEB personelinin maaş ve özlük haklarına ilişkin prim ödemeleri)
%8,8’i Mal ve Hizmet Alım Giderlerine (MEB’e bağlı okul ve kurumların elektrik, su, yakacak, kırtasiye, personel yolluk giderleri, mahkeme harç ve görev giderleri, hizmet alımı, menkul mal alımları, gayrimenkul mal bakım ve onarımları ile öğrenci tedavileri)
%2,9’u Cari Transferlere (MEB’e bağlı pansiyonlu okullar ile yurt dışında eğitim gören öğrencilerin beslenme ve barınma ihtiyaçları)
%4,9’u Sermaye Giderlerine (MEB’e bağlı okul ve kurumların bakım, onarım ve donatımı ve yeni yapılacak okullar)
%0,02’si Sermaye Transferlerine (MEB’in yurtdışı transferleri için yaptığı harcamaları veya bu harcamalar için ayrılan kaynak) ayrılıyor.

Kaynak: MEB 2019 Yılı Bütçe Teklifi ve Bağlı Cetveller. Oranlar, ERG tarafından hesaplanmıştır.

2019'da MEB Bütçesi'nde Yatırımlara Ne Kadar Pay Ayrıldı?

Eğitimde devam eden sorunlar düşünüldüğünde MEB’e verilen yatırım bütçesinin artması gerekiyor. Başta 5 yaşta okul öncesi eğitiminin zorunlu ve ücretsiz hale getirilmesi olmak üzere 2023 Eğitim Vizyonu hedefleri ve eğitimde devam eden sorunlar; ikili eğitimin sonlandırılması, geçici koruma altındaki öğrencilerin devam ettiği Geçici Eğitim Merkezleri’nin (GEM) kapatılması ve buradaki öğrencilerin resmi okullara yönlendirilmesi için gereken derslik ve okul ihtiyacı düşünüldüğünde, yatırımların azalması değil, artması gerekiyor. MEB yatırım ödeneğinin 2008-2019 yılları arasındaki değişimine bakıldığında, yatırım bütçesinin merkezi yönetim bütçesi yatırım ödeneğine oranının dalgalı bir seyir izlediği görülüyor. Bu oran en yüksek seviyeye (%14,8) 2008 yılında ulaşırken, en düşük seviye %9,3 ile 2011 ve 2012 yıllarında görülmüştür. 2019 yılında MEB yatırım bütçesi 2018’e göre azalarak 5.558.836 TL oldu.

Kaynak: 2008-2018 Yılları Millî Eğitim İstatistikleri 2017-19’dan, 2019 yılına ait veriler ise 2019 Yılı Merkezı̇ Yönetim Bütçe Kanun Teklifi ve Bağlı Cetveller’den alınmıştır. Oranlar ERG tarafından hesaplanmıştır.

Okul İnşaatlarına Ne Kadar Bütçe Ayrıldı?

2019 Yatırım Programı’nda en fazla bütçe ayrılan proje “İlköğretim Okulu İnşaatları”dır. MEB tarafından yapılan eğitim harcamalarının %29,6’sı ilköğretim okulu inşaatları için ayrılıyor, 2017-2021 yılları arasında 38.150 derslik inşaa edilmesi planlanıyor.

İkili öğretimin sonlandırılması için Türkiye genelinde toplam 58.762 derslik yapılması gerekiyor. Ek olarak, 2020’de 5 yaşta zorunlu okul öncesi eğitime geçilecek olması okul öncesinde derslik ve okul ihtiyacını artırdı. Okul öncesi eğitimin zorunlu hale getirilirken eğitimin niteliğinden de ödün verilmemelidir. Bu sebeple önümüzdeki dönemde okul öncesi derslik ve okul inşaatlarına verilen önceliğin devamı önemlidir.

Kaynak: 2019 Yılı Yatırım Programı

Bölgelere Göre Eğitim Yatırımları Nasıl Farklılaşıyor?

Türkiye’de bölgesel bazda eğitim yatırımlarının ne kadar farklılaştığını gösteren bir veri bulunmuyor. Diğer yandan bir bölgede diğerlerine göre 100 öğrenciye düşen öğretmen sayısının daha az olması ya da derslik başına düşen öğrenci sayısının daha fazla olması, bu bölgeye yapılan eğitim yatırımının daha az olduğunu düşündürüyor.

Grafikte bölgeler ayrımında resmi kurumlarda 100 öğrenciye düşen öğretmen sayısı ve derslik başına düşen öğrenci sayısı yer alıyor. Bu grafiğe göre İstanbul ve Güneydoğu Anadolu’da hem 100 öğrenciye düşen öğretmen sayısı az, hem de derslik başına düşen öğrenci sayısı fazladır. Her ikisinde de 100 öğrenciye 5 öğretmen düşerken, İstanbul’da derslik başına düşen öğrenci sayısı 25, Güneydoğu Anadolu’da ise 23’tür. Bu durum, bu iki bölgeye daha az eğitim yatırımı yapıldığını düşündürüyor.

Kaynak: MEB Millî Eğitim İstatistikleri 2017-18 verileri kullanılarak ERG tarafından hesaplanmıştır.

Eğitim ve Öğretim Desteği Nedir?

2014-15 yılında başlayan eğitim ve öğretim desteği kapsamında, MEB başvuran öğrencileri belli ölçütlere göre değerlendirerek, onlara özel öğretim kurumlarında eğitim görmeleri için eğitim kademesine göre farklılaşan oranlarda eğitim ve öğretim desteği veriyor. Uygulamada, destek miktarı öğrenciye değil, öğretim gördüğü özel öğretim kurumuna veriliyor. Uygulama, başta desteğin özel öğretim kurumu ücretlerinin tamamını karşılamaması sebebiyle, sosyal adalet açısından problemler barındırıyor. MEB ise eğitim ve öğretim desteği uygulamasının ikili öğretim yükünün hafifletilmesinde ve derslik başına düşen öğrenci sayısının azaltılmasında etkili olduğunu belirtiyor. 2018-19 yılındaki önemli gelişmelerden biri Millî Eğitim Bakanı Prof. Dr. Ziya Selçuk tarafından eğitim ve öğretim desteğinin kademeli olarak kaldırılacağının duyurulmasıydı. Buna göre, 2019-20’den itibaren mezun olmamış öğrenciler için desteğin devam edeceği ancak yeni öğrenciler için uygulamanın kaldırılacağı paylaşıldı.

Eğitim ve Öğretim Desteği Yıllar İçinde Nasıl Değişti?

Grafiğe göre, yıllar içinde destek alan yeni öğrenci sayısı azaldı. Eğitim ve öğretim desteği ortalama özel okul ücretlerinin en az olduğu ortaöğretimde dahi ücretin %37,4’ünü karşılıyor. Bu durumda eğitim ve öğretim desteği, burs uygulamasından farklı olarak bir indirim rolü üstleniyor. Öğrenim ücretinin tamamını karşılamadığı için geri kalan öğrenim ücretini ödeyebilecek öğrenciler bu uygulamadan yararlanabiliyor.

Kaynak: MEB ÖÖKGM (2014); Maliye Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığı (2015, 25 Temmuz); Maliye Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığı (2016, 6 Ağustos); Maliye Bakanlığı ve Millî Eğitim Bakanlığı (2017, 4 Ağustos); Maliye Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığı (2018, 12 Ağustos) kaynakları kullanılarak ERG tarafından hesaplandı.

EĞİTİM İZLEME RAPORU 2019

Eğitim İzleme Raporu 2019'u, yıl içerisinde farklı zamanlarda yayımlanan beş ayrı dosya olarak sunacağız. Eğitim İzleme Raporu 2019'un ilk dosyası olan Eğitimin Yönetişimi ve Finansmanı'na buradan ulaşabilirsiniz.

0 212 292 05 42

erg@sabanciuniv.edu

Karaköy / İstanbul