Yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenme temel bir insan hakkı ve birçok çocuk açısından eğitim hakkının yaşama geçmesi için kritik bir gereklilik. Beslenme hakkını güvence altına almanın yollarından biri öğrencilere ücretsiz okul yemeği sunmanın kapsayıcı ve kalıcı bir eğitim politikası hâline getirilmesi.
Halihazırda Türkiye’de taşımalı eğitimden ve pansiyon hizmetinden yararlanan öğrencilere ücretsiz öğle yemeği sunuluyor. Millî Eğitim Bakanlığı, 6 Şubat 2023 itibarıyla, taşımalı eğitimden yararlanan öğrencilerin devam ettiği ve pansiyonu bulunan okullardaki öğrencilerin tamamına ve tüm okulöncesi eğitim okullarında ücretsiz okul yemeği sunulacağını duyurdu.
Ücretsiz okul yemeği sağlanmasına yönelik bu uygulamalar, çocukların gelişimi, eğitimi ve iyi olma hâlleri açısından önemli adımlardır. Bu uygulamaların tüm çocukların yararlanabileceği biçimde yaygınlaştırılması ve sürdürülebilir kılınması da hedeflenmelidir. Okullarda ücretsiz yemek hizmeti sunulmasına yönelik sivil alanda yürütülen çalışmalardaki deneyimler de dikkate alınmalıdır.
İmzacısı olduğumuz Beslenme Hakkı, Çocuğun İnsan Hakkıdır başlıklı ortak açıklama doğrultusunda, ilgili kamu kurumlarını okullarda ücretsiz yemek/öğün hizmeti sunmaya ve bunun için uluslararası sözleşmelere dayanan bir yasal altyapı oluşturmaya davet ediyoruz.
Ücretsiz okul yemeği uygulamalarının yaygınlaşmasını önemli bir adım olarak görüyor; bu programların yeterli, dengeli, sağlıklı beslenme hakkına hizmet edecek ve tüm çocukları kapsayacak şekilde genişletilmesini ve sürdürülmesini savunuyoruz.
“Beslenme Hakkı, Çocuğun İnsan Hakkıdır”
Yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenme hakkı, temel bir insan/çocuk hakkıdır. Çocukların bu hakkı, uluslararası ve ulusal düzenlemelerle koruma altına alınmıştır. Örneğin Çocuk Hakları Bildirgesi çocuklara yeterli beslenme sağlanması gerektiğini (ilke 4) söyler. Bununla birlikte çocukların beslenme hakkından ve yetersiz beslenmeye karşı mücadele edilmesinden (madde 24) söz eden BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin 27. maddesine göre “taraf devletler her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlâksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler” ve taraf devletler, “ulusal durumlarına göre ve olanakları ölçüsünde, ana-babaya ve çocuğun bakımını üstlenen diğer kişilere, çocuğun bu hakkının uygulanmasında yardımcı olmak amacıyla gerekli önlemleri alır ve gereksinim olduğu takdirde özellikle beslenme, giyim ve barınma konularında maddi yardım ve destek programları uygularlar”.
Sağlıklı beslenme, çocuğun yaşam kalitesini, sağlığını, gelişimini olumlu etkileyen, onu güçlendiren, eğitimden yaralanma potansiyelini ve başarısını arttıran önemli bir etmendir. Bu nedenle beslenmenin her çocuk için onurlu, erişilebilir, yeterli ve sağlıklı olması gerekmektedir. Son zamanlarda yapılan pek çok araştırma, çocukların ve gençlerin sağlıklı beslenme hakkından, dolayısıyla eğitimden etkili bir şekilde yararlanamadığını, öğrencilerin sağlıklı beslenme dahil sağlık davranışlarının akademik başarılarında önemli olduğunu ve bilişsel becerilerinin (konsantrasyon, hafıza v.b.), eğitime devam ve başarı/mezuniyet oranlarını da etkilediğini göstermektedir.
Eğitim kurumları, çocukların haklarının hayata geçmesini, hak sahibi bireyler olarak güçlenmelerini sağlayan ve bu anlamda izlemenin yapılabildiği ve çocuk koruma sisteminin bir bütün olarak uygulanabildiği yerlerdir. Çocukların ve üniversite öğrencilerinin zamanlarının büyük bir kısmının okulda ve eğitim kurumlarında geçtiği dikkate alındığında, ulusal bir politika olarak okul beslenme programlarının planlanarak uygulanması oldukça önemlidir.
Eşitlik ilkesi doğrultusunda, merkezi ve yerel kamu kurumlarının işbirliği ile okullarda her çocuğa ve üniversite öğrencilerine ücretsiz olarak besleyici, güvenli ve dengeli okul beslenme programları sunulmalıdır.
Türkiye gibi alt gelir grubunda ve kendi içinde gelir dağılımının eşit ve adil olmadığı, derin yoksulluk pratiklerinin yaşandığı bir ülkede “okulda beslenme”, “okulda yemek” tartışmaları oldukça gerekli ve anlamlıdır.
Bu nedenle bizler, Milli Eğitim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, yerel yönetimler ve diğer ilgilileri okullarda ve üniversitelerde ücretsiz yemek/ücretsiz öğün hizmeti sunmaya, bu konu ile ilgili uluslararası sözleşmeler kapsamında yasal bir altyapı oluşturmaya çağırıyoruz.
Ankara Barosu Çocuk Hakları Merkezi
Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Derneği-AYMED
Başka Bir Okul Mümkün Derneği (BBOM Derneği)
Bornova Kadın Dayanışma Derneği
Buca Evka1 Kadın Kültür ve Dayanışma Evi Derneği (BEKEV)
Çanakkale Büro Emekçileri Sendikası
Çanakkale Feminist Dayanışma
Çocuklar Aynı Çatı Altında Derneği
Çocuk Çalışmaları Derneği
Çocuk İstismarı ve İhmalini Önleme Derneği-ÇİİÖDER
Denizli Otizm Derneği
Dersim Yenigün Kadın Dayanışma Derneği
Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi
Eğitim Reformu Girişimi (ERG)
Eğitim-Sen Genel Merkezi
Ekmek ve Gül
Eksi- 25 Derneği
Esenyalı Kadın Dayanışma Derneği
FİSA Çocuk Hakları Merkezi
Fişek Enstitüsü
Genç Düşünce Enstitüsü
Gençlik Servisleri Merkezi
Göç ve İnsani Yardım Vakfı
Gülsuyu Gülensu Kadın Dayanışma Evi Derneği
Halk Sağlığı Uzmanları Derneği
İnsan Hakları Derneği
KAMER Vakfı
Kocaeli Ekmek ve Gül Kadın Dayanışma Derneği
Koruyucu Aile, Evlat Edinme Derneği (KOREV)
S.S. Yaşam Kadın Çevre Kültür ve İşletme Kooperatifi (Yaka Koop)
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası
Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Genel Merkezi (SHUDER)
Sulukule Gönüllüeri Derneği
Tarlabaşı Toplumunu Destekleme Dernegi
Toplumsal Duy-Der
Tuzluçayır Kadınları Dayanışma Derneği
Tüm Öğrenci Velileri Dayanışma Derneği (ÖV-Der)
Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı
Türkiye Down Sendromu Derneği
Türk Psikologlar Derneği Genel Merkezi
Tüvana Okuma İstekli Çocuk Eğitim Vakfı
Uçan Süpürge Kadın İletişim ve Araştırma Derneği
Uluslararası Çocuk Hakları Elçileri Derneği (ICHILD)
Uluslararası Sivil Toplum Ağı Derneği
Veli Derneği (Veli Der)
Yüksek Öğrenimde Rehberliği Tanıtma ve Rehber Yetiştirme Vakfı (YÖRET)
